|
Varis,
venlerin (toplardamarların) genişleyerek ve kıvrılarak cilt yüzeyinde
belirgin hale gelmesidir. Gebelikte varisler sıklıkla bacaklarda meydana
gelirler. Ancak çok ileri durumlarda vulvada da (genital bölgenin dıştan görünen
kısmı) ortaya çıkabilirler. Anüs ve rektumda (kalınbarsağın son kısmı)
ortaya çıkan varisler ise hemoroid
(basur) adını alırlar ve ayrı bir başlık halinde
inceleneceklerdir.
Varisler sıklıkla kalıtsaldır ve ilk gebelikte varis gelişimi
daha az görülmesine karşın gebelik sayısı arttıkça varis ortaya çıkma olasılığı
ve varislerin şiddeti artar.
Neden varis oluşur?
Venler (toplardamarlar), vücuttan kanı kalbe geri götüren yapılardır.
Arterler (atardamarlar) kanı kalbin kasılmasıyla pompalarlarken venler kanı
başka yöntemlerle kalbe geri götürmek durumundadırlar. Genellikle arter ve
venler vücutta birbiriyle bitişik şekilde bulunurlar ve kalp kanı
atardamarlarda ileriye doğru pompaladıkça, ortaya çıkan dalgalanma
toplardamar içindeki kanı kalbe doğru götürür. Bunu sağlayan mekanizma
toplardamarların yapısında bulunan kapakçıklardır. Bu kapakçıklar kanın
yanlızca bir yönde, kalbe doğru akmasına izin verirler ve böylece kanın
geriye kaçışını önlerler. Başta bacaklar olmak üzere vücudun kaslı bölgelerinde
bulunan toplardamarlar kasların kasılmasıyla oluşan itici güç ve kapakçıkların
geri kaçışı engellemesi sayesinde kanı kalbe doğru götütürler. İşte
varislerde temel patoloji (bozukluk) bu kapakçıkların işlevlerini yitirmiş
olmasıdır. Böylece kan geriye daha kolay kaçmakta, bu kaçış belli bir bölgede
kanın göllenmesine yolaçmakta ve göllenen kan damarın yapısını ve şeklini
bozarak damarın ciltten görülür hale gelmesine neden olmaktadır. Varisler
cilt yüzeyinde mavi, ileri derecede kıvrımlı, dokununca içlerinde kan olduğu
kolaylıkla hissedilen ve ileri durumlarda ağrılı olan damar yapılarıdır.
Ailesinde varis öyküsü olan anne adaylarında varisler daha sıklıkla
ve çoğunlukla ilk gebelik esnasında da ortaya çıkarlar. Her gebelikte
ortaya çıkan varisler önceki gebeliğe göre daha şiddetlidir. Varisler
gebelikte sıklıkla önce baldırlarda ve diz arkasında ortaya çıkar. Diğer
ortaya çıkma yerleri bacaklar ve vulvadır. Vulva varisleri bacak
varislerine göre daha ender görülür.
Varisler büyüdükçe yaptığı şikayetler artar. Ağrı, bacakta
dolgunluk hissi ve estetik bozukluklar en sık yaptıkları şikayetlerdir.
Anne adaylarının yaklaşık %15'inde gebelik döneminde varis
ortaya çıkar. Bunların önemli bir kısmı gebelik bittikten sonra kendiliğinden
kaybolur.
Gebelik neden varis ortaya çıkmasını
kolaylaştırır?
Gebelikte büyüyen bebeğin ihtiyaçlarını karşılamak için kan
hacmi belirgin bir şekilde artar. Dolaşımda daha fazla kan bulunduğundan özellikle
bacaklarda kanın göllenmesi kolaylaşır. Toplardamarların kapakçık
mekanizması kanı kalbe doğru pompalamada yeterince başarılı olamaz. Bu da
cilt yüzeyindeki venlerin belirginleşmesine ve belli bir süre sonra varisleşmesine
neden olabilir. Ek olarak büyüyen uterusun ana toplardamarlara yaptığı baskı
toplardamarlardaki göllenmeyi artırır. Böylece vücudun alt taraflarındaki
toplardamarlarda kan akımı yavaşlar, kan göllenir ve bacaklar ve vulvada
varisler, anüste ise hemoroidler ortaya çıkabilir. Gebelikte artan
miktarlarda salgılanan progesteron hormonunun damar düz kasları üzerindeki
gevşetici etkisi varis oluşumunu daha da kolaylaştırır.
Ne yapılabilir?
Varisleriniz şiddetliyse sabahları kalktığınızda belinize
kadar gelen ve bacaklarınızı hafifçe sıkarak destekleyen bir çorap
kullanabilirsiniz. Bu çorapların özellikle varis için üretilmiş olanları da
vardır ve bunlar bacaklarda kanın göllenmesini nispeten önler.
Uzun süre oturmak ve özellikle de bacakları çaprazlaştırarak
oturmak kan akımını yavaşlatır ve varis oluşumunu kolaylaştırır. Yine
otururken sandalyenizin baldırınıza temas etmesi dolaşımı yavaşlatarak
varis oluşumunu kolaylaştırabilir. Otururken bacaklarınızı yüksekte tutmanız
ve uyurken de bacaklarınızın altına yastık koyarak yükseltmeniz varis oluşumunu
bir derece engeller.
Uzun süre ayakta kalmaktan kaçınmalısınız. Kendinize her fırsatta
oturma şansı yaratmalı ve mümkünse elde ettiğiniz her oturma fırsatında yarım
saat boyunca ayaklarınızı yükselterek oturmalısınız.
Yürüyüş bacak kaslarınızı çalıştırır. Bacak kaslarınız çalıştığında
bacaklarınızdaki toplardamarların kalbe doğru hareketi kolaylaşır. Düzenli
yürüme alışkanlığı edinirseniz varis oluşma riskinizi ve oluşan varislerin şiddetini
önemli derecede azaltabilirsiniz.
Özellikle büyük varisler şiddetli darbelerle yırtılabilir. Çok
ender görülen ve kan kaybına yolaçabilen bu durumu önlemek için varis olan
bölgelere darbe gelmesinden (çarpmalar) kaçınılmalıdır.
Elastik bandaj şeklinde olan varis çoraplarının piyasada çok çeşitli
şekilleri mevcuttur. Bunlar hem bacağı sıkma açısından daha farklı
olabilir, hem de yükseklikleri yanlızca dizkapağına kadar veya belinize
gelecek yükseklikte olabilir. Bu çorapları seçerken doktorunuza danışmalısınız.
Tedavide son zamanlarda bitkisel kaynaklı olan ve gebeliğin
ilk üç ayından sonra kullanımında bir sakınca olmadığı düşünülen tablet şeklinde
bazı ilaçlar mevcuttur. Bu ilaçlar doktor önerisine göre uygun dozlarda
kullanılabilir.
Gebelikten sonra varisler genellikle birkaç haftada kaybolur.
Ancak özellikle çok doğum yapmışlarda ve / veya ailevi eğilimi olanlarda
varisler doğumdan sonra da kaybolmayabilir. Bu durumda lazer, ameliyatla
damarların çıkarılması, enjeksiyonla damarların devre dışı bırakılması yöntemlerinden
biri uygulanabilir.
Gebelikte varis ameliyatı genellikle yapılmaz. Ancak
belirtilerin çok şiddetli olduğu (ağrı, varis yırtılması gibi) durumlar da
uygun bir cerrahi yöntemle tedavi yapılabilir.
Vulva varisleri normal doğumu engeller
mi?
Vulvadaki varisler normal doğum için genellikle bir engel teşkil
etmezler. Böyle durumlarda epizyotomi ("dikişli doğum") kanama
miktarını artırabileceğinden mümkün olan durumlarda epizyotomi uygulamasından
kaçınılır, ancak epizyotomi yapılmaması geniş bir yırtığa yolaçma riski
varsa, epizyotomi de damarların nispeten daha az yoğun olduğu bir bölgeye açılır.
|
