|
Çiğ
ya da az pişmiş yenen etlerden ya da kedi besleyenlerde bakımı esnasında
kedinin dışkısından insana bulaşan toksoplazma, gebelik esnasında
enfeksiyon oluşmasına ve bu enfeksiyonun doğmamış bebeğe bulaşmasına neden
olabilir. Herhangi bir aşısı olmayan bu enfeksiyonu gebelikte geçirme
riskini azaltmak elinizdedir.
Bu
sayfa, bebeğinizde çeşitli sekellerin (kalıcı hasarların) oluşmasına neden
olabilen bu parazit enfeksiyonunu tanımanız ve gerekli önlemleri almanız için
hazırlanmıştır.
Toksoplazma
enfeksiyonu nedir?
Gebelikte
geçirilen enfeksiyonun önemi nedir?
Toksoplazma
enfeksiyonunun belirtileri nelerdir?
Enfeksiyon
bebeğe geçtiğinde ne olur?
Nasıl
tanı konur?
Gebelikte
enfeksiyon geçirildiği saptandığında ne yapılır?
Gebelikte
korunmak için neler yapılabilir?
Toksoplazma enfeksiyonu nedir?
Toksoplazma enfeksiyonu, Toxoplasma Gondii adı verilen
parazitin vücuda girmesiyle oluşan bir hastalıktır. Parazit bazı hayvanların
vücutlarında bulunur ve bu hayvanların etlerininin pişirilmeden ya da az pişmiş
yenmesiyle insana geçebilir. Paraziti taşıyan evcil kedilerin dışkılarında
bulunan parazit de insana bulaşma yollarından birini oluşturur.
Gebelik esnasında anne adayının toksoplazma enfeksiyonunu
plasenta yoluyla bebeğine geçirmesi enfeksiyon oluşması için diğer bir yoldur
ve bu sayfanın konusunu oluşturmaktadır.
Yukarıdaki bulaşma yollarının yaygınlığı nedeniyle toksoplazma
nispeten sık olarak geçirilen bir enfeksiyondur. Belirti vermemesi ya da diğer
hastalıklarla karışan belirtiler vermesi nedeniyle toplumdaki sıklığı net
olarak bilinmemektedir. Ancak doğurganlık çağında bulunan kadınların
%25'inin enfeksiyonu daha önce geçirdiği tahmin edilmektedir. Özellikle
evinde kedi besleyenler arasında bu oran daha da yüksek olabilir. Yaş
ilerledikçe parazitle herhangi bir şekilde karşılaşma olasılığı arttığından
enfeksiyonu geçirmiş olma olasılığı da artar.
Daha önce enfeksiyonu geçirmemiş anne adaylarının gebelikte
enfeksiyonu geçirme olasılığı yaklaşık %1'dir. Daha önceden
enfeksiyonu geçirenlerin ise enfeksiyona bağışık oldukları kabul edilir.
Toksoplazma enfeksiyonu, tam bağışıklık bırakan bir enfeksiyondur ve bir
insan bu enfeksiyonu yanlızca bir kez geçirir.
Gebelikte geçirilen
enfeksiyonun önemi nedir?
Toksoplazma adı verilen bu parazit gebelik döneminde geçirilen
enfeksiyonun seyrinde bebeğe bulaşabilir. Bunun sonucunda bebekte ortaya çıkan
enfeksiyon düşüğe neden olabileceği gibi göz, beyin gibi organlarda hasara
yol açabilir ve/veya bebekte gelişme geriliği (IUGG)oluşturabilir.
Gebelik haftası ne kadar ileriyse
gebelik esnasında geçirilen enfeksiyonun plasenta yoluyla bebeğe geçme olasılığı
o kadar yükselir.
Böylece birinci trimesterde geçirilen
enfeksiyonun bebeğe geçme olasılığı %15 iken, bu olasılık ikinci
trimesterde %25'e, üçüncü trimesterde ise %60'a çıkmaktadır. Bebekte oluşan
her enfeksiyon sekel (kalıcı bozukluk) bırakmaz.
Toksoplazma enfeksiyonunun
belirtileri nelerdir?
Toksoplazma enfeksiyonu sıklıkla belirti vermeden geçirilen
bir enfeksiyondur. Ancak nadir durumlarda çok ağır bir seyir gösterir.Gebelikte
geçirilen enfeksiyonun belirti vermeden seyretmesi enfeksiyonun bebeğe geçme
riskini azaltmaz. Yani hiç bir belirtisi ve hiçbir
şikayeti olmayan bir anne adayının da bebeğinde toksoplazmaya bağlı bir
sekel oluşması mümkündür.
Toksoplazma belirti verdiğinde bu sıklıkla lenfadenopati (lenf
bezlerinin şişmesi), ya da döküntüler şeklindedir. Ağır durumlarda
enfeksiyonu geçiren bireylerde koryoretinit (gözün retina tabakasının
enfeksiyonu), miyokardit (kalp kasının enfeksiyonu), meningoensefalit
(beyin ve beyni örten zarların enfeksiyonu) gibi organ enfeksiyonlarına ait
belirtiler oluşabilir.
Bazı anne adaylarında ateş, kas ağrıları, farenjit (boğaz
enfeksiyonu) ve başağrısı gibi grip
ya da sitomegalovirüs enfeksiyonunu andıran belirtiler ön planda olabilir.
Enfeksiyon bebeğe
geçtiğinde ne olur?
Birinci trimesterde anne adayının geçirdiği enfeksiyonun bebeğine
geçme olasılığı az, fakat bebekte enfeksiyon oluştuğunda düşük
oluşma ya da bebekte ciddi toksoplazma enfeksiyonu sekelleri görülme riski yüksektir.
Gebelik haftası ilerledikçe enfeksiyonun bebeğe geçme olasılığı giderek
artarken bebeğin geçireceği enfeksiyonun
sekel (kalıcı bozukluk) bırakma riski de azalmaktadır.
Bu kuralın istisnaları da vardır.
Toksoplazma anne adayından plasenta yoluyla bebeğine geçtiğinde
bebekte göz enfeksiyonlarına (koryoretinit) ve buna bağlı şaşılığa ya da körlüğe
neden olabileceği gibi, beyin dokusu enfeksiyonu oluşursa, doğumdan yıllar
sonra ortaya çıkan sara hastalığının ve/veya zeka geriliğinin nedeni
olabilmektedir.
Doğmadan önce enfeksiyonu geçiren bebeklerde doğumda sarılık,
gelişme geriliği, çok sayıda lenf bezinin büyümesi, karaciğer ve dalakta büyüme,
havale, beyin dokusunda kalsifikasyon (kireçlenme), hidrosefali (beyinde su
toplanması), göz enfeksiyonu, mikrosefali (kafanın ufak olması), nörolojik
gelişim kusurları gibi belirti ve bulgular gözlenebilmektedir.
Nasıl tanı
konur?
Toksoplazma tanı yöntemlerinin çeşitliliğine rağmen en sık
kullanılan, kanda toksoplazmaya özgü antikorların aranmasıdır. Bu amaçla
toksoplazma IgG (immunglobulin G) ve toksoplazma IgM adlı antikorlar aranır.
IgM halihazırda geçirilmekte olan bir enfeksiyonu gösterirken, IgG
genellikle daha önceden geçirilmiş bir enfeksiyonu gösterir. IgG'nin belli
bir süre sonra alınan kanda arttığının gösterilmesi de yeni geçirilmiş, ya
da geçirilmekte olan bir enfeksiyona işaret eder.
Toksoplazma IgM antikorları bazı
insanlarda enfeksiyon geçirldikten sonra aylar boyu düşük titrelerde
pozitif kalabilmektedir.
Gebelikte enfeksiyon geçirildiği saptandığında ne yapılır?
Gebelikte enfeksiyon geçirilmesi enfeksiyonun mutlaka bebeğe
bulaşacağı ve bulaşması durumunda da bebekte mutlaka bir problem oluşacağı
anlamına gelmez. Özellikle ileri gebelik haftalarında geçirilen
enfeksiyonların bebeğe bulaşması nadiren problem yaratır.
Anne adayında enfeksiyon varlığı kanıtlandığında enfeksiyonun
bebeğe geçip geçmediğinin belirlenmesi için kordosentez uygulanabilir. Bu
yolla alınan bebek kanında toksoplazma IgM antikorunun saptanması bebekteki
enfeksiyonun kanıtlar. IgM çapı büyük bir molekül olduğundan anne kanından
bebeğe geçemez. Bebek kanında IgM varlığı bebeğin bu maddeyi ürettiğinin,
yani enfeksiyonu geçirdiğinin kesin kanıtıdır.
Kordosentez yapılmayan durumlarda ya da ileri gebelik haftalarında
geçirilen enfeksiyonlarda ayrıntılı ultrason incelemeleriyle bebekte
muhtemel enfeksiyon bulguları aranır (beyin dokusunda kalsifikasyon (kireçlenme),
gelişme geriliği, hidrosefali, mikrosefali gibi). Bebek doğduktan sonra da
ayrıntılı bir incelemeye tabi tutulur.
Spiramisin adlı
antibiotik etken madde toksoplazmaya etkili olduğu bilinen ve gebelikte ilk
trimesterden itibaren kullanılabilen bir antibiotiktir. Annedeki
enfeksiyonun erken dönemlerinde kullanıldığında enfeksiyonun bebeğe geçme
riskini azaltabilir, ancak bebekte enfeksiyon oluştuğunda enfeksiyona bağlı
sekelleri önleyip önlemediği konusunda kesinleşmiş veriler mevcut değildir.
Gebelikte toksoplazmadan
korunmak için neler yapılabilir?
Öncelikle anne adaylarının bu enfeksiyonu geçirip geçirmediklerini
bilmelerinde fayda vardır. Bu amaçla gebeliğin planlandığı dönemde
ya da gebeliğin en erken dönemlerinde kanda toksoplazma IgM ve IgG ölçümleri
yapılır. IgG'si pozitif olanların (çok yüksek
pozitiflik olmaması koşuluyla) daha önceden enfeksiyonu geçirdikleri kabul
edilir. Bu anne adaylarındaki antikorlar yeni bir enfeksiyona karşı
koruyucu olduklarından gebelikte enfeksiyon geçirme riskleri olmadığı kabul
edilir.
Herkes için geçerli olan genel gıda hijyen kuralları anne
adayları için daha önem kazanır. Etleri iyi pişirerek yemek, meyve ve
sebzeleri iyi yıkamak önemlidir. Anne adaylarının kedilerle yakın temasta
bulunmamaları önemlidir. Özellikle dışarıda dolaşma alışkanlığı olan ev
kedilerinin dışkılarında toksoplazma olma olasılığı çok yükselir ve siz ne
kadar temizliğinize önem verseniz de herhangi bir şekilde bu parazit
yumurtaları size geçebilir.
|
