|
Gebelikte sıklıkla kullanılan ilaçlardan örnekler
Gebelik dönemi hiç bir şekilde ilaç kullanılmaması gereken bir
dönem değildir. Anne adaylarının çeşitli yakınmaları olduğunda bu yakınmaları
gidermek amacıyla (bulantı, mide yanması, başağrısı gibi) ya da bir hastalığa
yakalandıklarında hastalığı tedavi etmek amacıyla (idrar yolu enfeksiyonları,
şeker hastalığı gibi) ilaç tedavisi verilir. Seçilen ilaçlar gebelik döneminde
kullanıma uygun olan ilaçlardır.
Enfeksiyonlar
Enfeksiyonlar tıbben tedavisi zorunlu olan hastalıklardır ve
gebelikte kullanıma uygun çok sayıda ilaç arasından enfeksiyona en etkili
olanı seçilir.
Antibiotikler
Penisilinler yıllardan beri kullanılan ve antibiotikler arasında
gebelikte kullanım açısından en güvenli olanlardır. Bunlara yeni jenerasyon
penisilin türevleri de dahildir.
Eritromisin de özelllikle penisilin allerjisi olanlarda kullanılan
diğer bir antibiotiktir.
Sefalosporin grubu antibiotikler konusunda yapılan kısıtlı sayıda
çalışmada fetus üzerine olumsuz bir etki bildirilmemiştir. Bu grubun yıllardan
beri anne adaylarında kullanıldığı gözöüne alınırsa penisilinler kadar güvenli
olduğu söylenebilir.
Tetrasiklin grubu antibiotiklerin kullanımından çok ender
durumlar hariç gebelikte kaçınılır. Özellikle gebeliğin son dönemlerinde
kullanıldığında bebeğin dişlerinde kalıcı renk değişikliğine neden
olabilir.
Sulfonamidler gebeliğin son dönemlerinde kullanıldığında doğan
bebekte hiperbilirubinemi (sarılık) yapabilirler.
Nitrofurantoin oldukça güvenli ve asemptomatik bakteriüride
sıklıkla tercih edilen bir ilaçtır.
Florokinolon grubu (DNA giraz inhibitörü) antibiotikler de
hayvan deneylerinde eklem hasarına yolaçtıklarından çok dirençli idrar yolu
enfeksiyonları hariç kullanılmazlar.
Mantar ilaçları
Gebelikte vajinada
mantar enfeksiyonlarına sık rastlanır ve güvenle
kullanılan vajinal fitiller ve kremler mevcuttur.
Virüs ilaçları
Günümüzde virüslere karşı kullanılan ilaçların çoğu henüz
deneme aşamasındadır. Virüslere etkili olduğu bilinen ilaçlar sayıca çok
azdır ve etkileri de kısıtlıdır. Gebelikte kullanımı ile ilgili bilgiler de
çok azdır. Ancak bu ilaçlar etkilerini genellikle hücre içinde virüse ait
DNA ya da RNA'ya yönelik olarak gösterdiklerinden gebelikte kullanımının
sakıncalı olduğu düşünülmektedir.
Zidovudin (Daha önce AZT), AIDS de dahil olmak üzere çeşitli
HIV enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılmaktadır. Günümüzde kanında virüs
taşıyanlarda belirtileri geciktirmede ya da virüsle kazayla temas etmiş
birini korumada kullanılır. Her ne kadar teorik olarak gebelerde kullanımı
sakıncalı olduğu düşünülse de AIDS hastalığının ölümcüllüğü gözönünde
bulundurularak kullanılması gerekebilir.
Asiklovir uçukta lokal uygulandığında kana çok az geçtiğinden
bebeğe etkilerinin de az olması beklenir, ancak yine de gebelikte kullanılması
önerilmez..
Amantadin gripte
kullanılan bir virüs ilacıdır. Gebelikte etkileri üzerine bilgi yoktur.
Parazit ilaçları
Gebelikte parazit enfeksiyonları sık görülür.
Vajinal
trikomonas enfeksiyonlarında kullanılan
metronidazol erken gebelikte verilmez, ancak gebe olduğunu bilmeden ilacı
kullananlarda riskin oldukça düşük olduğu söylenebilir.
Kalp
ve ilaçları ve tansiyon düşürücüler, diğer dolaşım sistemi etkili ilaçlar
Anne adaylarının yaklaşık %1'inde kalp hastalığı vardır.
Gebelikte kullanıma uygun olan ilaçların çoğunun gebelik ve bebek üzerine
olumsuz bir etkisi olmadığı düşünülmektedir.
Tansiyon düşürücü ilaçlar arasından ACE inhibitörleri
gebelikte kullanılmazlar.
İdrar söktürücü ve tansiyon düşürücü olarak kullanılan
furosemid erken gebelik döneminde kullanıldığında bebekte anomalilere neden
olabileceğinden kullanılmaz.
DVT ve pulmoner embolide pıhtılaşmayı engellemek için molekül
büyüklüğü nedeniyle plasentayı geçemeyen heparin kullanılır
Kumarin ise bebeğe geçerek bebekte yaygın kanamalara ve özellikle
birinci trimesterde kullanıldığında fetal warfarin sendromuna neden olduğundan
gebelikte kullanılmaz.
Astım
ilaçları
Anne adaylarının yaklaşık %1-2'sinde astım vardır. Astım
tedavisi için kullanılan ilaçların çoğunun güvenli olduğu ve bebekte
anomaliye neden olmadığı düşünülmektedir.
Sara
hastalığı
Anne adaylarının yaklaşık 200'de birinde sara hastalığı vardır
ve gebelikte de sara ilaçlarının devam ettirilmesi gerekir. Bu ise ciddi
bir problem oluşturur, zira sara ilaçlarının çoğu bebekte anomali meydana
gelme riskini artırır.
İlaç kullanan saralı anne adaylarının bebeklerinde anomali
ortaya çıkma riski 3-4 kat yüksektir. Ancak son çalışmalarda epilepsi
hastalığının kendisinin de genetik yolla bebekte anomali oluşma eğilimini
artırdığı yönünde fikirler öne sürülmektedir.
Analjezikler
(Ağrı kesici, iltihap gidericiler)
Salisilatlar (aspirin) ve parasetamol (asetaminofen) gebelerin
en sık kullandıkları ilaçlardandır. Bunlardan parasetamol (asetaminofen diğer
adıdır) gebelikte kullanılabilecek en güvenli ağrı kesici ve ateş düşürücü
ilaçtır. Ancak çok yüksek dozlarda (intihar amacıyla alınması gibi) anne
adayında karaciğer hasarına ve bebeğin ölmesine neden olabilmektedir.
Aspirin
Klasik 500 miligramlık dozdaki aspirinle ilgili başta yapılan çalışmalar
bebekte doğumsal kalp hastalığı riskini artırdığını, sonradan yapılan bir büyük
çalışma ise bu riski artırmadığını ortaya koymuştur. Başka bir çalışma
gebeliğin ilk yarısında ve çok sayıda kullanılan aspirinin bebeğin
IQ puanını düşürdüğünü, diğer bir çalışma da etkilemediğini iddia
etmektedir. Diğer muhtemel riskler arasında özellikle gebeliğin son dönemlerinde
kullanıldığında anne adayında kanama, postterm
gebelik (miad geçmesi), travayın uzaması, özellikle
prematüre bebekte kanama sayılabilir.
Aspirin de diğer ağrı kesiciler gibi (parasetamol hariç) bebeğin
ductus arteriosus adlı yapısının erken kapanmasına ve bebekte dolaşım
bozukluğu oluşmasına neden olabilmektedir.
Sonuç olarak gebelikte 500 miligramlık doz aspirinin kullanımı
sakıncalı olabileceğinden tercih edilmemelidir.
Düşük dozlarda (80) miligram aspirin ise bazı riskli
gebeliklerde (gelişme geriliği, lupus hastalığı, önceden ağır preeklampsi
geçirmiş anne adayları gibi) halen kullanılmaktadır.
Diğer ağrı kesiciler
Nonsteroid anti enflamatuar adı verilen grupta yeralan ağrı
kesiciler (parasetamol hariç çoğu ağrı kesici bu grupta yeralır.) arasında
gebelikte en sık ibuprofen ve naproksen kullanılmaktadır. Bu ilaçların
bebekte anomali oluşturmadıkları kabul edilir. Ancak bebeğin
ductus arteriosusun erken kapanmasına ve bebekte pulmoner hipertansiyon
gelişimine neden olabildiklerinden 34. gebelik haftasından sonra kullanılmamaları
önerilir.
Lokal anestezik ilaçlar
Gebelikte diş problemlerinin tedavisinde sıklıkla bölgesel uyuşturucu
ilaçlar kullanmak gerekir. Bunlar arasından lidokain, tetrakain ve prokain
içerenlerin güvenli olduğu, bupivacainin ise şüpheli ancak muhtemele güvenli
olduğu düşünülmektedir.
|
