|
Kesinlikle teratojen olduğu bilinen ilaçlar
Şu anda çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmakta olan çok
sayıda etken madde olmasına karşın bunlar arasında bebekte anomali yapma
riski olduğu kesinleşmiş ya da kuvvetle muhtemel olan ilaçların sayısı
oldukça azdır. Bu ilaçların en sık kullanılanları aşağıdaki yeralmaktadır:
|
ACE inhibitörleri (hipertansiyon
tedavisi)
|
Danazol (hormon bozukluğu ve
endometriozis tedavisinde kullanılır)
|
Radyoaktif iyot (tiroid fonksiyon
testlerinde kullanılır)
|
|
Alkol
|
DES (Dietilstilbestrol)-Östrojen türevi
|
Tetrasiklin (antibiotik)
|
|
Androjen ("erkeklikle ilgili")
hormonlar
|
Etretinat (Psoriazis (sedef) hastalığında
kullanılan bir A vitamini türevi)
|
Talidomid
|
|
Busulfan, Siklofosfamid, Aminopterin,
Metotreksat gibi kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar
|
Izotretinoin (Sivilce tedavisinde
kullanılan bir A vitamini türevi)
|
Diğer teratojenlere örnekler:
Rubella (Kızamıkçık) canlı aşısı
Radyasyon
|
|
Karbamazepin, Trimetadion, Fenitoin,
Valproik asit gibi epilepsi (sara) ilaçları
|
Lityum (Psikiyatride kullanılan bir ilaç)
|
|
|
Kumarin ve türevleri (pıhtılaşmayı
engellemede kullanılan ilaçlar)
|
Metimazol (tiroid hormonu yüksekliğinde
kullanılan bir ilaç)
|
|
Liste gün geçtikçe uzamaktadır ve tam bir liste değildir.
Akılda tutulması gereken en önemli nokta organlarda yapısal
bozukluk yaptığı kesinlikle bilinen ilaçların büyük bir kısmının kritik
devre (yani organ gelişiminin olduğu devre) atlatıldıktan sonra genellikle
bu etkiyi göstermemesidir.
FDA Sınıflaması (1979)
FDA (Food and Drug Administration-ABD'nin ilaç ve gıdaları
denetleyici en üst kurulu) ilaçları gebelikte bebek üzerinde etkileri açısından
beş ayrı gruba ayırmıştır:
A Kategorisi: İnsanlarda yapılan çalışmalarda
fetus üzerine olumsuz bir etki saptanmamıştır. Bu gruba dahil olan çok az
sayıda ilaç vardır. Gebelikte kullanılan vitaminler bu gruptadır.
B Kategorisi: Hayvanlarda yapılan
çalışmalarda hayvan fetusları üzerinde olumsuz bir etki saptanmamıştır,
ancak insanlarda yapılan çalışmalar mevcut değildir.
Ya da:
Hayvanlarda yapılan çalışmalarda
olumsuz etkiler saptanmış, ancak insanlarda yapılan çalışmalarda bu
olumsuzluklar doğrulanmamıştır. Penisilin grubu antibiotikler bu grupta
yeralır.
C Kategorisi: Hayvan ve/veya insanlarda
yapılan çalışmalar yetersizdir.
Ya da:
Hayvan deneylerinde olumsuz etkiler
saptanmış, ancak insanlara ait veri yoktur. Gebelikte kullanılan ilaçların çoğu bu grupta yeralır.
D Kategorisi: bu gruptaki ilaçlarda insan
fetusu üzerine olumsuz etki bulunmuştur. Bu gruptaki ilaçlar kar/zarar
oranı kar lehine olduğunda kullanılabilecek ilaçlardır. Gruba en iyi örnek
sara hastalığı olan anne adaylarının kullanması gereken ilaçlardır.
X Kategorisi: bu gruptaki ilaçlarda da
insan fetusu üzerine olumsuz etki bulunmuştur. Ancak bu gruptaki ilaçlar
gebelikte kullanıldığında kar/zarar oranı her zaman zarar lehine olan ilaçlardır.
Bu yüzden hiç bir şekilde gebelikte kullanılmamalıdır (DES ve Talidomid
gibi ilaçlar).
Bu sınıflandırma birçok açıdan yetersizdir ve kafa karıştırmaktan
başka bir işe yaramaz. Çünkü sınıflandırma hem gebeliğin hangi döneminde
kullanıldığını dikkate almamakta hem de bebekteki riskle birlikte tedavi
konusundaki yönlendirmeyi de içermektedir.
Talidomid faciası
Talidomid yaklaşık 35 yıl önce gebelikte sakinleştirici olarak
kullanılmak üzere FDA (Amerika'nın gıda ve ilaç kontrol kuruluşu) onayı almış
ve doktorlar tarafından anne adaylarına yaygın olarak verilmiş bir ilaçtır.
FDA bu onayı vermeden önce çok çeşitli hayvan deneylerinin(!) sonuçlarına
başvurmuş ve gebe hayvanların bebekleri üzerinde anomali yaratmayan (!) bu
maddenin gebelikte kullanımını onaylamıştır. Avrupa ülkelerinden başta
Almanya olmak üzere çoğunda gebelik döneminde ilaç sakinleştirici olarak
kullanılmaya devam etmiştir.
Geçen yıllarda dünyanın çeşitli yerlerinden gelen vaka
takdimlerinde kol ve bacaklarda "bugüne kadar rastlanmayan bir anomali
türünden" (kol ve/veya bacakların bir kısmının olmaması) sözedilmeye
başlanmıştır. Daha sonradan geriye dönük yapılan incelemelerde bu
bireylerinin anne adaylarının erken gebelik döneminde (birinci trimester) talidomid
kullandıkları anlaşılmış ve bu özgün anomalinin talidomid kullanımına bağlı
olduğu anlaşılmıştır.
Şu anda yanlızca Almanya'da talidomid kurbanı olan 5000 birey
yaşamaktadır!
DES faciası
DES (Dietilstilbestrol) de yıllar önce anne adaylarına gebeliğin
erken dönemlerinde düşük tehdidinin "tedavisi" için verilmiş bir
ilaçtır. Bu ilaç da yine hayvan deneyi sonuçlarına göre onay almıştır! Yine
kullanımından sonra geçen yıllarda vaka takdimlerinde kadınlarda anormal (T
şekilli) uterus yapısından, ya da diğer bazı yapısal bozukluklardan ve yine
erken yaşlarda kadınlarda vajinada berrak hücreli kanserlerden bahsedilmeye
başlanmıştır. Bu kadınların geriye dönük incelemelerinde büyük kısmının henüz
doğmadan önce DES'e maruz kaldığı anlaşılmıştır.
İlacın kurduğu tuzak gebe hayvan deneylerinde anomali
yaratmaması ve ilacı erken gebelik döneminde kullanan anne adaylarından doğan
bebeklerde de "herhangi bir anomali yapmadığı" saptandığından
kullanımına devam edilmesidir. İlacın etkileri yıllar sonra bu anne adaylarından
doğan kız çocukları doğurganlık çağına ulaştıklarında ortaya çıkmıştır.
Şu anda bile halen vajinadaki bu seyrek kanser türü için
tedavi gören ya da uterustaki şekil bozukluğunun sonuçları için (kısırlık,
erken doğum gibi) tedavi gören çok sayıda kadın vardır.
|
