Umre yapmak için Hicaz’a giderken umre ile bir bütün olan öyle şeyler gördüm ki beni tefekkürden tefekküre yöneltti. Umre ve Hac, Müslümanların kıblegâh olan Kabe’yi ziyaret edip orada bazı rükunlar yapmasıdır. İşte o rükunların içinde iç içe girmiş şeyler vardı. Bunlardan birisi de sadaka idi. İnsan hayatını baştan sona etkileyen iyiliklerden biri olan sadakayı, Allah umre ibadetinin içine de koymuştu.
Alemlerin sahibi ve tek yaratıcısı Allah, yeryüzüne inşa ettiği bina olan Beytullah’a hürmet etmeyi emretmiştir. İşte Beytullah’ı ziyaret etmek sadece tavaftan ibaret değildi. Allah’ın emrettiği başka şeyler de vardı.Tavaf Kabe’nin etrafında usulüne uygun şekilde dönmektir ve bir çeşit namazdır. Bu konuda sevgili Peygamberimiz aleyhisselam şöyle buyuruyor: “Kâbe’yi tavaf etmek namaz kılmak gibidir, ancak tavaf sırasında konuşmanıza izin verilmiştir, bununla birlikte hiç kimse tavafta hayır dışında bir şey söylemesin.” (Tirmizî, “Ḥac”, 112).
Bir Müslüman olarak dinimi hayatıma geçirmeye çalıştıkça İslam’ın künhüne vakıf oluyorum. “İslam muaazzam bir din imiş.” demekten kendimi alamıyorum. Umre ibadetimde beni düşündüren detaylar oldu. Bunlardan birisi de ‘sadaka’ idi. Sadaka vermek İslam dininde sık tavsiye edilmiş bir ameldir. Ruhen ve maddeten insanı besler. İnsan kişiliğinin olgunlaşmasına katkıda bulunur. Toplumu dengede tutar. Saygı ve sevgi bağlarını güçlendirir. Peki bu kadar güzel işlevi olan sadaka ibadetinin Allah’ın evi olan Kabe ile arasında nasıl bir bağlantı vardır? Soru burada duradursun.
Umreye gideceğim zaman benden önce bu görevi ifa eden arkadaşıma Kabe’ye vardığımda yapacağım en iyi şeyin ne olduğunu sordum. O ise bana oralarda sadaka vermemi tavsiye etti. Özellikle Kabe hizmetinde bulunan kişilere sadaka vermemi tavsiye etti. Duyduğuma göre Kabe hizmetinde bulunanlar gönüllülük esası üzerine çalışıyorlarmış. Bu iş için Suud Hükumetinden maaş almıyorlarmış. Dolayısıyla onlara ikram ve izzet etmek umre ve hac ibadeti yapanların gönül borcudur. Rabbimiz orada ibadet edecekler için; rüku ve secde edecekler için, tavaf ve say yapacaklar için Beytinin temiz tutulmasını emrediyor. Böylece Beytini temizleyenlere de izzet ve ikram edilmesini ister. Ne mutlu Kabe’ye hizmet edenlere! Doğrusu şerefli bir görevi vazife edinmişlerdir.
Umre ve Hac ibadetinin can alıcı noktalarından bir tanesi sadaka vermekti işte. Bu husus İslam’da şu şekildedir. Hac veya umre ibadeti yaparken ihram yasakları vardır. İhram haram kökünden gelen bir kelime. Hac veya umre yapan Müslüman ihrama girer. İhrama girmek hem şekilsel hem de amaçsal bir eylemdir. Erkekler hac ve umre yapacağı zaman beyaz renkli dikişsiz bir kumaşa sarınırlar, buna ihram giymek denir. Fakat ihrama girmek sadece kumaşa sarınmak değildir. Kadınlarınsa böyle bir kıyafet şartı yoktur. Onlar İslam tesettürüne uyan gündelik kıyafetleriyle hac ve umrelerini yaparlar. Fakat kadın ve erkek her ikisi de hac ve umre yapacağı zaman ihrama niyet eder ki bu, hac ve umre ibadeti boyunca uyması gereken kuralları kapsar. İhram kurallarından bazıları şunlardır. Mekke şehrindeki harem denilen bölgedeki herhangi bir otu, yaprağı koparmamak. Herhangi bir hayvanı öldürmemek. (Sinek böcek vs. Akrep yılan gibi zarar verici hayvanlar hariç.) Küfürlü sözler söylememek. Kavga, cidal, tartışma yapmamak. Kimseyi itip kakmamak. Koku ve parfüm sürünmemek. Buna kokulu sabun, şampuan gibi ihtiyaç malzemeleri dahil, kokusuz olacak. Eşiyle cinsel ilişkiye girmemek, eşiyle de olsa cinsel içerikli söz konuşmamak vesaire, ihram yasakları uzayıp gidiyor. İhrama niyetlenmiş ve henüz haccını umresini tamamlamamış bir kişi bu yasaklardan birini yaparsa ceza ödemek zorundadır. Bu cezalar İslam fıkhında bellidir. İhram yasağının büyüklüğüne göre bu cezalar; kurban kesmek, sadaka vermek, oruç tutmak gibi ibadetleri içerir. Büyük cezalarda kurban gerekirken bazı cezalarda sadaka gerekir. İhramlıyken diyelim ki bir sinek ya da böcek öldürdünüz, belli bir kriterde hemen orada sadaka vermeniz gerekiyor. Unutarak öldürdüyseniz de durum aynı. İhram yasakları ve ihram cezalarıyla ilgili geniş bilgiyi fıkıh kitaplarından öğrenebilirsiniz. Benim amacım Kabe ve sadaka arasındaki bağlantıya dikkat çekmektir.
Böylece umre yada hac yaparken yoğun bir ahlak antremanından geçiyorsunuz. Haklı bile olsanız kavga cidal etmiyorsunuz ki umreniz ya da haccınızın sevabı azalmasın. Birçok şeyde sabretmek zorundasınız ve böylece sabrın tatlı bir şey olduğunu öğreniyorsunuz. Kazara bir böceği öldürdünüz ya da bir yaprak kopardınız hemen bir sadaka veriyorsunuz ki bunun da ölçüsü var. Böylece Allah u Teala kullarını ibadetle eğitiyor.
İslam’da; sadakanın bazı ihram yasaklarının ihlali sonucu ceza olarak ödettirilmesi üzerinde ciddi tez ve makalelerin yazılması gerektiğini düşünüyorum. Bununla birlikte İslam dininde sadakanın cinsi sadece para ya da herhangi bir nesne olarak anlaşılmamalı. İhram yasaklarının ihlalinde evet, maddi bir sadaka ödenmesi gerekiyor. Fakat bazı faziletli davranışlar da İslam’da sadaka olarak değerlendiriliyor. Örneğin Müslüman kardeşine tebessümle bakmak da sadaka. Gündelik ilişkilerimiz içerisinde tebessüm edileceklerin en başında eş, anne baba, çocuklar ve komşular geliyor.
Kabenin etrafını çevreleyen Mescid-i Haram’da namaz için beklerken yanıma bir bayan geliyor ve işaretle: “Şurada durabilir miyim?” diyor. Ben de bi tık yana kayıveriyorum ve bundan bir sadaka sevabı aldığımı düşünerek mutlu oluyorum. Yorulmuşum ve birazcık dinlenmek için az ilerideki sandalyeye bakıyorum. Oradaki Hindistanlı bir genç kız derdimi anlıyor ve bir çırpıda o sandalyeyi alıp bana veriyor. Bu kez de böyle bir jestle o, sadaka sevabı kazanıyor. Az önceki temin edilen sandalyede beş-on dakika oturup dinleniyorken hangi ülkeden olduğunu bilmediğim bir kadın yanıma geliyor ve bacaklarının çok ağrıdığını, bu yüzden oturduğum sandalyeyi birazcık kendisine vermemi istiyor. Ben de sevap kazanacağım diye bu güzel fırsatı değerlendiriyorum ve sandalyeyi ona veriyorum. Bu arada Hindistanlı genç kızla göz göze gelip birbirimize tebessüm ediyoruz. Hasılı kelam bu durumların benzerleri; otobüste, otelde, Mekke’de Medine’de devam ediyor. Kabe’de sadaka vermenin fazileti ruhumuzu kuşatıyor.
