10 C
Bursa
4 Ekim 2023 Çarşamba
spot_img
Ana SayfaSağlıkDiyetisyen Gözüyle Diyabet

Diyetisyen Gözüyle Diyabet

Diyabet vücudumuzda bulunan pankreas adlı bezin yeterli miktarda insülin üretememesi veya ürettiği insülin hormonunu vücudumuzun etkili bir şekilde kullanamaması sonucu gerçekleşmektedir. Diyabet; Tip 1, Tip2, Gestasyonel diyabet ve spesifik nedenlere bağlı diyabet olmak üzere çeşitli sınıflarda incelenmektedir. Tip 1 Diyabet genellikle erken yaşlarda başlar ve mutlaka insülin kullanılması gerekir. Tip 2 Diyabet ise genellikle ileri yaşlarda (35 yaş ve üzeri) ortaya çıkmakta ve sebebi de sağlıksız yaşam biçimi davranışları ve aile öyküsü olabilmektedir. Tip 2 Diyabet beslenme, fiziksel aktivite ve kan şekerini düzenleyici ilaçlarla kontrol altına alınabilir. Gestasyonel diyabet de genellikle hamilelik döneminde ortaya çıkan bir diyabet çeşididir. Gebelerin genellikle 2. Veya 3. Trimesterlerinde (3. Aydan sonra) ortaya çıkmaktadır.

Diyabetteki belirtilere baktığımızda sürekli susama hissi/ağız kuruluğu, çok su içme (idrarla kaybedilen vücut suyunun eksikliğini gidermek için.), sık sık ve bol miktarda idrara çıkma, kilo kaybı/kilo artışı ve davranış değişiklikleri (agresiflik gibi) gözlemlenebilmektedir.
Diyabet tedavisinde beslenmenin rolü oldukça büyük. Özellikle beslenme tedavisi kişinin hem hastalığının seyrini hem de düzeyini belirleyen en önemli faktör diyebiliriz. Elbette az önce de bahsettiğim gibi farklı diyabet türleri mevcut. Beslenmenin düzenini belirleyebilmemiz için diyabetin tipi, bireyin yaşı, bireyin kilosu, beslenme alışkanlıkları, kullandığı ilaçlar, ek hastalık varlığı öğün saatleri, fiziksel aktivite durumu, kan şekeri ölçüm saatleri, insülin kullanımı (kullanılıyorsa hangi tip) gibi pek çok etken söz konusu. Burada önemli olan tüm bu faktörleri göz önünde bulundurulmuş bir şekilde hazırlanan bir diyet listesi ile devam etmek. Çocuk veya yetişkin fark etmeksizin yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayabilmek bizim için çok önemli. Hazırlanan diyet programı diyabetli bireyi ne hipoglisemiye ne de hiperglisemiye girdirmemeli. Ve tabii ki diyabetli bireyin her ne kadar zor gelse de diyet planını hayatına entegre etmeli.

Eğer ki birey karbonhidrat sayımını bir diyetisyen yardımıyla öğrenmişse o zaman insülini de kendi hayatına daha kolay adapte edebilmekte. (Tip 1 Diyabet açısından konuşuyorum.) Ancak bazen karbonhidrat sayımı eğitimi eğitim düzeyiyle bağlantılı olarak tam olarak öğrenilemiyor. Gerek hasta çocuk olsun (bu durumda aileleri daha çok devreye giriyor), gerekse yetişkin olsun kavranılması gereken bir konu. Kan şekerini esas olarak karbonhidrat içeren besinler oluşturduğu için karbonhidrat içeren besinler bu kan şekeri dengesini daha çok değiştirir. O sebeple insülin kullanan insanlarda karbonhidrat sayımı yöntemi çoğu zaman hayat kurtarıcı bir yöntemdir.

Karbonhidratların kan şekeri üzerindeki dengeyi değiştirdiği konusundan bahsettik. Peki, karbonhidrat tüketmeden mi yaşanmalı? Elbette hayır. Hatta beslenmenin büyük bir kısmını karbonhidratların oluşturduğunu söyleyebiliriz. O zaman neye dikkat etmeliyiz? Bu sorunun cevabı olarak ‘’glisemik indeks’’ ve ‘’glisemik yük’’ kavramları ortaya çıkıyor. Glisemik indeks, bir besinin vücuda alındıktan sonra kan şekerini yükseltme kapasitesine verilen addır. 50 gram karbonhidrat içeren test yiyeceğinin 2 saat içerisinde oluşturduğu kan glikozunun artış alanının, aynı miktarda karbonhidrat içeren referans yiyeceklerin oluşturduğu kan artış alanına kıyaslanmasıyla elde edilir. Tanımından da anlayacağınız üzere bir besinin glisemik indeksi ne kadar yüksekse, kan şekerini o kadar hızlı yükseltir. Glisemik indeks sınıflandırılmasında gıdalara 0-100 arasında değer verilir. Glikoz, kan şekerini en çabuk yükselten karbonhidrat türü olduğu için de glikozun glisemik indeksi 100’dür. Yani parametre glikozun glisemik indeksi üzerinden yürür. 0-55 ise Düşük glisemik indeks, 56-69 ise Orta glisemik indeks, 70-100 ise Yüksek glisemik indeks olarak adlandırılmaktadır. Bizim için diyabette düşük glisemik indeksine sahip besinleri tüketmek gerekmektedir. Peki, glisemik indeksi düşük olan besinleri istediğimiz kadar tüketebilir miyiz? İşte tam da bu noktada devreye ‘’Glisemik Yük’’ tanımı girmektedir. Glisemik Yük, belirli miktardaki spesifik bir besinin oluşturduğu insülin ihtiyacı ve glisemik yanıt seviyesini belirler. Spesifik bir besinden ne kadar karbonhidrat aldığımız besinini glisemik indeksiyle beraber değerlendirilmelidir. Glisemik Yük= Glisemik İndeks/100 X karbonhidrat Miktarı(g) şeklinde hesaplanabilir. Örneğin 1 ince dilim tam buğday ekmeğinde 15 gram karbonhidrat bulunmaktadır. Tam buğday ekmeğinin glisemik indeksi 50’dir. Bu durumda glisemik yük=50/100×15=7.5 g.

1 günde her öğünde 2’şer dilim olmak üzere toplamda 6 dilim tam buğday ekmeği tüketirsem; 7.5X6=45 g elde edilir. Peki, bu 45 değeri iyi mi kötü mü? Bunu nasıl değerlendirmeliyim? Besin Porsiyonu; 0-10 ise düşük, 11-19 ise orta, 20 ise yüksek olarak değerlendirilir. 1 günlük tüketim; 80 ise düşük, 100(79-119) ise orta, 120 ise yüksektir. Elbette bunların hepsini hesaplayarak yaşayamazsınız. Ancak glisemik indeksin ve glisemik yükün önemini kavramanız ve buna uygun hareket etmeniz bizim için önemli. Bunlara uygun beslenmenin sağlanması için görevli kişiler diyetisyenlerdir. Sizin dikkat etmeniz gereken kısım şu; süt ve süt ürünleri, et, yumurta, ekmek ve tahıl grubu, sebzeler ve meyvelerin hepsini düzenli bir şekilde tüketebilmek. Bu tanıyı aldıktan sonra zaten diyetisyeniniz size hangi besin grubundan ne kadar tüketmeniz gerektiğini anlatacaktır. Ancak genel olarak baktığımızda şekeri hayatınızdan çıkarmanız gerektiğini, pirinç pilavı yerine bulgur pilavının tercih edilmesinin önemini, ekmek olarak tam buğday veya kepek ekmek gibi esmer ekmeklerin tercih edilmesi gerektiğini, meyvelerin yanında mutlaka süt ürünü veya kuruyemiş tercih edilmesi gerektiğini (bu şekilde kan şekeriniz daha yavaş yükselecek), haftada mümkünse 2 kez balık tüketiminin size iyi geleceğini, yağ olarak doymuş yağları tercih etmememiz bunun yerine yemeklerimizde zeytinyağı tercih etmemiz gerektiğini, yemekleri pişirme yöntemi olarak haşlama, ızgara, fırında veya buğulama olarak tercih etmeniz gerektiğini ve fast food gibi besinlerden uzak durmanız gerektiğini bilmelisiniz. Genellikle karbonhidratlara takılı kaldığımız için şu kısım aklımızdan çıkabiliyor. Çok yağlı bir öğün yaptığınızda da hemen olmasa da ilerleyen saatlerde kan şekeriniz birden yükselebilir. O sebeple çok yağlı öğünlerden de kaçınmalısınız. Ve beslenmenizin en önemli parçası olan su tüketimini de söylemeden geçmeyelim.

Elbette beslenmenin yanında diyabet ve fiziksel aktivitenin ilişkisinden de bahsetmeden olmaz. Kan şekerinin düzenlenmesinde insülin tedavisi ve beslenmenin planlanmasından sonra, egzersiz üçüncü önemli bileşendir. Egzersiz, kan şekeri düzeyinin dengede tutulmasına yardımcı olur. Egzersiz yapan hastalarda ileri dönemde de ortaya çıkan komplikasyonların belirgin olarak azaldığı gösterilmiştir. Elbette egzersizi diyabetli bireylerin hayatlarının bir noktalarına koymalarıyla birlikte ona da uygun bir beslenme ve kan şekeri düzenlemesi gerekmektedir. Özellikle egzersiz sırasında kan şekeri düşebileceği için bireylerin yanlarında kesme şeker bulundurmaları da gerekmektedir. Egzersizi açken veya yemekten hemen sonra yapılmamalı, ideal olarak yemeklerden 1-2 saat sonra yapılmalılardır. Eğer diyabeti olan kişi insülin kullanıyorsa kullanılan kısa ve hızlı etkili insülinin pik saatlerine dikkat edilerek egzersiz zamanı planlanmalıdır. İnsülinin hızlı emilimine yol açacağı için egzersizin aktif olarak etkilediği bölgeye insülin yapılmamalıdır. Yani eğer karın kaslarınızın veya bacaklarınızın çalıştığı bir egzersiz yapıyorsanız ne karnınıza ne de bacağınıza insülini yapmamalısınız. Şu konu da çok mühim eğer ki egzersizden önce kan şekeri 100 mg/dl altında ise yoğun egzersiz yapılmamalı. 100-200 mg/dl ise 15 g ek kompleks karbonhidrat (yaklaşık 1-15 g/kg) alınmalıdır. Ondan sonra egzersiz yapılmalıdır. Yine diyabetlilerde diyabetik ayak dediğimiz bir problem de söz konusu olacağı için egzersiz sırasında ayakkabı seçimlerinizin de önemi söz konusu.

Bu bahsettiklerimiz gerçekten diyabetli bireyler için oldukça önemli hususlar. Pek çok diyabetli bununla yaşamayı öğrenmek durumunda. Hem kendi izlemini yapmalı hem de gerektiği durumlarda hastaneye başvurmalı. Sadece gerekli durumlarda değil kontrollerini de aksatmamalı. Çünkü diyabet kontrol altına alınmazsa farklı komplikasyonlara neden olabilecek önemli bir sağlık sorunu. O sebeple yazımızın en başında da bahsettiğimiz gibi hem hastalığın seyrini hem de düzeyini yaptıklarınızla sizler belirleyebilirsiniz. Eğer ki herhangi bir tanı almadıysanız ama bu konuda bir şüpheniz varsa yukarıda bahsettiğim belirtiler sizde bulunuyorsa mutlaka test yaptırmalısınız. Çünkü diyabetlilerin %50’si maalesef ki diyabet olduğunun farkında değil. Yapılan testler sonucunda kişinin 8 saat açlığı takibiyle bakılan kan şekeri 126 mg/dl. üzerinde ise veya Oral Glikoz Tolerans Testinin 2. saatindeki kan şekeri 200 mg/dl. üzerinde ise; polidipsi, poliüri gibi belirtilerin olduğu bireylerde herhangi bir zamanda bakılan kan şekeri 200 mg/dl’nin üzerinde ise “diyabet” olarak tanı alıyorsunuz. Aslında tanısı da oldukça kolay o sebeple erken teşhis pek çok sağlık sorununda olduğu gibi diyabette de hayat kurtarır.

Diyabet konusu üzerine çokça konuşabileceğimiz bir konu ancak kısaca genel hatlarıyla bahsetmek istedim. Sorularınız varsa yorumlardan veya sosyal medya hesaplarımdan iletebilirsiniz.

YAZARIN DİĞER MAKALELERİ

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

SOSYAL MEDYA

0BeğenenlerBeğen
0TakipçilerTakip Et
4,335TakipçilerTakip Et
- Reklam -spot_img

Popüler İçerikler

Son Yorumlar

Ümmügülsüm yorumladı Duanız Olmasa
Süreyya Sakik yorumladı Duanız Olmasa
EmineB. yorumladı Duanız Olmasa
Rukiye yorumladı Duanız Olmasa
Gürkan Güvenç yorumladı Hoşgörü Üzerine
Bahri yorumladı Hoşgörü Üzerine
Zübeyde Asya yorumladı Medh-i Nebi
Zübeyde Demir yorumladı Âlem-i Rü’yâ
Gaffar_cey yorumladı Evrensel Kanayan Yaramız Göç
Aslı yorumladı İslam Görünmek İster
Zeynep sarıyıldız yorumladı İslam Görünmek İster
Serhan karaca yorumladı Mütevahhid’in Toplumsal Yansımaları
ERDAL ÖZAYDIN yorumladı Âlem-i Rü’yâ
Zeynep sarıyıldız yorumladı Kurban Ola
aGc yorumladı Şükranla Yaşamak
Ümmü Gülsüm yorumladı Bedel Ödemek
Ümmü Gülsüm yorumladı Bedel Ödemek
Ümmü Gülsüm yorumladı Bedel Ödemek
Rukiyeidil yorumladı Bedel Ödemek
Ayfer hasar yorumladı İnsan Derler Nedir Bildin mi Sen
Habibe erdem yorumladı Bedel Ödemek
Süreyya Sakik yorumladı Bedel Ödemek
Ümmü Gülsüm yorumladı Bedel Ödemek
Melike sezan yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Emine B. yorumladı Bedel Ödemek
Rukiye idil aktaş yorumladı İnsan Derler Nedir Bildin mi Sen
Derya solmaz yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
ERDAL ÖZAYDIN yorumladı Ah O Eski Ramazanlar
Mücahide yorumladı Kul Rabbini Bilecek mi
nisanur yorumladı Kadın
Güneş Yüksel yorumladı Muhammed (s.a.v.) Üzülmesin
Mushab yorumladı Muhammed (s.a.v.) Üzülmesin
Ümmügülsüm solmaz yorumladı Muhammed (s.a.v.) Üzülmesin
Ümmügülsüm solmaz yorumladı Muhammed (s.a.v.) Üzülmesin
Ümmügülsüm solmaz yorumladı Muhammed (s.a.v.) Üzülmesin
Emine B. yorumladı Muhammed (s.a.v.) Üzülmesin
Rukiye idil yorumladı Muhammed (s.a.v.) Üzülmesin
Ümmü Gülsüm Solmaz yorumladı Muhammed (s.a.v.) Üzülmesin
Şahin yorumladı Muhammed (s.a.v.) Üzülmesin
Habibe erdem yorumladı Muhammed (s.a.v.) Üzülmesin
mehmetaluc yorumladı Deprem
Ümmügülsüm solmaz yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Ümmügülsüm solmaz yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Ümmügülsüm solmaz yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Ümmügülsüm solmaz yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Ümmügülsüm solmaz yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Süheyla Durna yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Ahmet Solmaz yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Esra Göçmen yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Kadriyle yılmaz yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Şahin erdem yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
ümmügülsüm yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
ümmügülsüm yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Ümmügülsüm yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Rukiyeidil yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Güneş yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Habibe erdem yorumladı Lütfun da Hoş Kahrın da
Amine yorumladı Kadın
Serdal Akçay yorumladı İslam Birliği ve Ümmet Gençleri
Metin Yıldırım yorumladı Gönlünü Kirletme
İremsu Ş yorumladı Gerçekten de Dinde Zorlama Yok mu
İdil İdil yorumladı Hem Âfâkta Hem Enfüste
Onur yorumladı Rızkın Şifreleri
Fırat yorumladı Bir Dünya Uğruna
Mehmet Nuri YAZICI yorumladı Ademoğlunda Olması Gereken Artı Uçlar
İnci Özmen yorumladı Merhamet
Zahide küçük yorumladı Merhamet
Mehmet Nuri YAZICI yorumladı Çocukların Tanrısı
mehmetaluc yorumladı Fevkalbeşer
ismet yorumladı Çocukların Tanrısı
Pınar yorumladı Göz Toprağa Bakar
Erdal ÖZAYDIN yorumladı Adına Nefs Dedik
ESMA CAN YORGUN yorumladı Mübarek Aylar
Zehra yorumladı Binbir Düşünce